door Hein Zeillemaker
Rond 1980 begon Maarten Houtman al het gesprokene tijdens zijn sessies - zijn inleidingen én de gesprekken - op de band op te nemen.
Vooreerst was het idee dat de deelnemers, thuisgekomen van de sessie, de opnamen nog eens rustig konden beluisteren en zo ook hun eigen bijdrage 'met andere oren' konden horen.
Maar het zal voor Maarten toen al duidelijk geweest zijn, dat het gesproken woord bij meditatie een bijzonder vitale functie zou kunnen vervullen - zoals hij dat ook bij Krishnamurti gewend was.
Zo voegde hij een nieuw element toe aan de zen traditie waarin hij stond. In zijn eerste inleiding voor de Sterrelaangroep[1] drukte hij dat als volgt uit:
“Of je nu spreekt of luistert, het dwingt je om je rekenschap te geven van wat er aldoor in je omgaat. Zodat we, hoop ik, met z’n allen op het spoor komen van onze eigen werkelijkheid.”
Een nieuwe ontwikkeling deed zich voor, toen een deelnemer aan de vijfdaagse van juli 1986 de bandopnamen tot een boekje verwerkte, dat werd uitgegeven onder de naam 'Meditatie vraagt de hele mens'. Het was een nog provisorische uitgave, die ook niet meer te verkrijgen is.
Maar het bracht toen meer mensen op het idee teksten van de toespraken, die hen geraakt hadden, te gaan bewerken.
Maarten werd toen kritischer, hij merkte dat ze er hun eigen interpretaties in gingen leggen.
Dat is een probleem dat zich - zoals hij tijdens zijn sessies vaak heeft gezegd - altijd weer voordeed waar navolgers de inspiratie, die zij aan de bron vernamen, aan derden wilden doorgeven. En waar eindeloze misverstanden uit voortgekomen zijn...
Maarten kwam vervolgens met een aantal richtlijnen, en sprak zijn voorkeur uit voor één vaste bewerker, die zo dicht mogelijk bij het gesproken woord zou blijven.
Intussen was Klaaske Fokkens met haar omvangrijke taak begonnen om van alle op de band vastgelegde toespraken van Maarten een digitale transcriptie te maken, veelal inclusief de erop volgende gesprekken. De schat aan materiaal die dat opleverde, zou een vruchtbare voedingsbodem zijn voor meer uitgaven - tot en met de omvangrijke afdeling 'Sessietoespraken’ op www.maartenhoutman.nl nu.
Toen zo de weg vrij was voor meer schriftelijke uitgaven, werd midden jaren negentig een serie boekjes gepland onder de naam ‘Tao-zen Cahiers, integrale teksten van meerdaagse sessies'.
Maarten was als vormgever nauw bij de voorbereiding betrokken. Hij stelde een kleurenpalet samen voor de reeks en koos voor de omslag de 'Tao cirkel' van zijn vrouw Hanna Mobach - die zij in één beweging van de borstel met inkt op rijstpapier had gezet.
Het eerste deel verscheen in 1996, onder de titel 'Van binnenuit leven, toespraken en gesprekken zevendaagse juli 1995'. [2]
De 'Tao-zen Cahiers' zijn later als e-Book uitgaven voortgezet.
In de aanloop van deze uitgave, vroeg Maarten aan Hanna om, speciaal voor deze serie, een logo te ontwerpen in de vorm van een meditatiekussentje.
Maarten zei wel eens dat Hanna, met haar kunst, en hij, met z’n meditatie, eigenlijk met precies hetzelfde bezig waren. Want hoe raak je als beeldend kunstenaar aan de ‘essentie’ van een meditatiekussen? Is dat ook niet … meditatie?
“Je dringt pas tot de essentie door, als zowel de diepere als de direct aan de oppervlakte liggende wijze van zich uitdrukken tot je doordringen,” zei Maarten in zijn toespraak 'Beide werelden verenigen' over de stemmingen waarin bomen kunnen verkeren.[3]
“Dat betekent een aandacht en een zorgvuldigheid, die niet zomaar aangewaaid komen. Dat is een gevolg van meditatie, van ingaan op alles wat zich voordoet, en beseffen dat er in het heelal, in de kosmos, bepaalde ritmes zijn.”
De onderstaande prent - die gebruikt is voor de Toespraak v/d maand mei 2020[4] - is een collage van twaalf voorstudies die Hanna voor dit 'Tao-zen kussentje' maakte. Het geeft als het ware een beeld van haar zoektocht naar de essentie van het meditatiekussentje, waarbij ze telkens de inkt met haar penseel op het rijstpapier liet uitvloeien - totdat ze tevreden was.
 |
| Hanna Mobach, Z.t., 1996. Zwarte inkt op rijstpapier, 90 x 61 cm |
Na die reeks probeersels, kwam het gevraagde logo er zo uit te zien:
 |
| Hanna Mobach,Tao-zen kussentje (1995) |
[1] Jezelf ontdekken in de dialoog, 10 september 1988
[2] Bij de stichting ‘Zen als leefwijze’ zijn nog exemplaren van dit boekje te verkrijgen. Het kost inclusief verzendkosten € 5,-. Als je een email stuurt naar klaaske@taozen.nl dan sturen we je het boekje op, met nota, die je na ontvangst kunt betalen.
[3] Beide werelden verenigen, Eefde juli 1990, woensdag
[4] Waarom wij zitten, Huissen april 1992, dinsdag.
