Okada – meester van adem en seiza-bankje

Okada Torajiro in 1920, 49 jaar oud

“De Seiza-houding stemt overeen met de natuur. Waarom valt een pagode, zelfs een van vijf verdiepingen, niet om? Omdat zij het fysisch evenwicht bewaart. Wanneer men in de Seiza-houding zit, valt men niet om, van welke kant men ook een stoot zou krijgen.”
Okada Torajiro.

‘Een echte 'Zenner' zit in de lotus-houding op een kussen’
Zo is het bij mij van meet af aan overgekomen. Ik zag die yoga beoefenaars hun soepele benen onder zich vouwen, de rug gestrekt, de pink omhoog, en ik wist: dit is ZEN...
Zelf was ik met mijn lichamelijke constitutie vanzelfsprekend tot het bankje veroordeeld, het krukje voor de krukken, een voorstadium van de stoel. Dat werd dan met een mooi woord ‘seiza-bankje’ genoemd, maar ja, what's in a name? Eigenlijk doe je een beetje voor spek en bonen mee ... en met slechte vooruitzichten...

“Net als de Tao, is het werk van Okada Torajiro (1872-1920) misschien het gemakkelijkst te definiëren in termen van wat het niet is. Okada heeft de wereld Seiza geboden, een eenvoudig middel om jezelf te ontwikkelen, gebaseerd op een goede zithouding en een juiste ademhalingsmethode."
Joshua Shapiro, ‘The Life & Times of Okada Torajiro’, Kyoto Journal, december 2015.

Seiza was een zen-lekenbeweging die in de eerste decennia van de 20e eeuw in Japan een grote verspreiding had. Ook Graf von Dürckheim kwam er mee in aanraking, hij prijst de zachtheid van de methode in zijn boek 'Hara'.
Joshua Shapiro geeft in het aangehaalde artikel vervolgens een opsomming van wat ‘Seiza’ dan niet is:

“Als religie echt over ‘redding’ gaat, dan is Seiza (letterlijk: ‘in stilte zitten’) een religie zonder attributen. Hyper-minimalistisch als het is, schuwt het externe organisatie, tempels, tienden, dogma, theorie, canon, aanbidding, overtuigingen, literatuur, geschriften, kalender, gebeden, hymnes, priesterschap, hiërarchie, relikwieën, iconen, heiligen, eerbetoon, persoonlijkheidscultus, vakanties, mythen, kosmologie, symbolen, architectuur, wetten, geboden, uniformen en kostuums.”
En je vraagt je af, als religie echt ‘religio’ (= ‘verbinding’ ) wil zijn, hoe kan dat zijn als er zoveel stof in de lucht is...

Zijn conclusie luidt dan ook: “Seiza is truly more zen than Zen.”

En bij dat ‘Seiza’ van Okada hoorde ... het seiza-bankje – niet als een uitwijkmogelijkheid voor krukken, maar als een uitgekiende, geavanceerde manier van in balans zitten.
Voor de goede orde, we hebben het hier over de Okada, ‘meester van de adem’, van de Tao-zen sessie van maart 1983: Meester Okada en het geheim van de adem.

Seiza-bankje

Wie was die Okada eigenlijk? Shapiro vertelt:

Okada was vanaf zijn tienerjaren ‘een zoeker op het pad’, met zowel interesse in landbouwinnovatie als in de ontwikkeling van lichaam en geest. “Hij bestudeerde in vertaling de onderwijsideeën van Rousseau's 'Emile ou de l'éducation' en Plato's Politeia. Hij las ook de leringen van Confucius, Jezus, Lao-Tzu, Boeddha, Mencius, Shinran en Hakuin.”
Op zijn veertiende ervoer hij, terwijl hij temidden van de rijstvelden naar de ondergaande zon keek,  een zelf-realisatie. “Hij bezocht toen beroemde priesters en ontving training in za-zen. Hij maakte bedevaarten om vooraanstaande denkers, filosofen en staatslieden van zijn tijd te ontmoeten, op zoek naar antwoorden. En hij bezocht boeddhistische tempels en observeerde de houding van de Boeddha in standbeelden.”
En Okada zette zijn ontdekkingstocht voort in Amerika, waar hij tweeëneenhalf jaar verbleef ... tot hij bericht krijgt van zijn gearrangeerde huwelijk.

Dat huwelijk hield niet lang stand...
Eind maart 1906 verlaat Okada huis en haard, berooid. Hij trekt, in de openlucht slapend, te voet naar Tokyo, een tocht van 285 kilometer. Vervolgens woont hij daar twee jaar bij een vriend op een kamer, contact met de buitenwereld mijdend. Intussen experimenteerde hij met de ademhaling en de houding, en verfijnde zo de ‘Seiza’-methode waar hij mee naar buiten zou komen.

Twaalf jaar later woonden – “zonder sociale media,” zoals Shapiro vermeldt – 20.000 Japanners zijn dagelijkse bijeenkomsten van ‘in stilte zitten’ bij, waar hij onderwees door zijn voorbeeld en met stilzwijgende aanwijzingen. Studenten gingen er in de vroege ochtend vóór hun colleges naartoe, wars van al het hoofdwerk en alle Westerse boeken die ze moesten bestuderen. Maar ook sommigen van hun leermeesters gingen, en huisvrouwen, diplomaten, soldaten, zelfs leden van de Keizerlijke familie - kortom, tout Tokyo was erbij...
... totdat Okada in 1920 onverwachts komt te overlijden aan een nierfalen ... zijn leerlingen, die dachten dat hij het eeuwige leven had, ontredderd achterlatend...

Ik eindig met een uitspraak van Okada (die geen eigen teksten naliet), die aantoont hoe onconventioneel hij was, en die mij als beoefenaar van het ‘shaken’ een grote voldoening gaf:

“The essence of seiza is not limited to the sitting form. I introduced this kneeling style because it's well suited to the Japanese sitting custom. Were I European, I would teach with dance. We cannot dance if our center is not stable, firm, and balanced.”

Ook op dat bankje zitten we niet gebakken, iedereen zal zijn eigen oefening vinden en zijn eigen vorm.

Hein Zeillemaker