De oneindige ruimte van het niet-weten

Op mijn muziekblog www.shakingzen.nl vertelde ik iets over de sfeer die zich ontspon in de begintijd van The Silk Road Ensemble.
Yo-Yo Ma beschrijft hoe tijdens de voorbereidingen van hun eerste album, When Strangers Meet, de studio prompt veranderde in een zijderoute caravanserai, met de klank van talen en muziekinstrumenten van over de volle breedte van het Euraziatische continent.
In dat verband doet hij een opmerkelijke uitspraak over het creatieve proces wat daar op gang kwam:

“Part of being artistic is being prepared to ask questions you don't have the answers to. It's something that happens inside you - something that's very private, very intimate, but if you locate your question and if you're able to make it come alive in a musical form, and somebody else receives it and it comes alive within them, you can get pretty connected to another person.”

Omdat ik dit las, terwijl ik bezig was met de bewerking van de ‘toespraak van de maand’ voor december 2014, gingen bij mij alle belletjes rinkelen.
Maarten zegt daarin namelijk het volgende:

“Van dat volgehouden werk in jezelf, is maar een heel klein deeltje wat jij doet. Het meeste wordt voor jou gedaan, in jou. Zo is het, en niet anders. Het enige wat van je gevraagd wordt is hier aandacht voor hebben, en niet altijd maar weer op dezelfde manier dóór te gaan met in je gedachten en je gevoel rond te draaien. Inderdaad die houding in te nemen van ‘ik weet het niet’, zodat je kunt luisteren, kunt voelen.
Je zult ook zien dat de wijze waarop de gedachten zich in jou verwerkelijken, van karakter verandert. Ze zijn veel helderder en veel verfijnder, en ze laten zich bekijken. Ze hebben geen haast, ze rennen niet van de ene wetenswaardigheid naar de andere. Ze zijn niet op zoek naar een oplossing. Zoals een slenteraar, verwijlen ze bij alles wat zich voordoet. Ze nemen de tijd om juist bij dat wat nog niet helder is, lang stil te staan.
Dat is iets wat wij nooit doen, wij willen ervan weg, juist daar waar het onbekend is, waar een vraag een vraag blijft – wanneer is dat, dat bij ons een vraag een vraag blijft… dat pikken we toch niet?
Maar je gaat merken dat het iets heel bijzonders is, om een vraag een vraag te laten, en er niet bij in slaap te vallen, om datgene wat er is, zich aan je te laten ontvouwen.
In dat ontvouwen verander jij. Je kunt het niet versnellen. Want dat wil je natuurlijk ook wel weer, zo is het ‘ik’. Als je het versnellen wilt, is het weg, foetsie! Als je het verlangzamen wilt, is het weg.
Je moet alleen maar volgen, en zien wat het aan je wil tonen. De macht ligt dáár, niet bij jezelf, die ligt elders.”
De oneindige ruimte van het niet-weten, Tao-zen sessie 13 december 1996 in Huissen

We hadden het in onze Amsterdamse huiskamergroep over de sfeer die er heerste op de eerste avond van een meerdaagse Tao-zen sessie, als je voor het eerst samen in de zaal zat: alles viel van je af, er was niets meer wat hoefde, alles was voor je geregeld. En er ontstond een grote openheid, een gevoel van thuiskomen.
Weliswaar een ander accent dan wat Yo-Yo Ma zegt over zijn ensemble, maar ontegenzeggelijk eenzelfde sfeer van creativiteit.

De complete tekst de toespraak van Maarten, op die eerste avond van de sessie van december 1996, vind je hier, samen met de geluidsopname.

Als we het dan toch over geluidsopnamen hebben – we kunnen nu niet meer heen om een van die zinderende uitvoeringen van The Silk Road Ensemble:

Ascending Bird, een compositie van santur speler Siamak Aghaei en violist Colin Jacobsen, is gebaseerd op een traditionele Perzische volksmelodie, die haar inspiratie vond in de mythologische vogel Simurgh. Het vertelt de legende van een vogel die probeert naar de zon te vliegen. Na twee mislukte pogingen maakt zij eindelijk contact, maar verliest haar fysieke lichaam in het vuur en ondergaat zo een spirituele transcendentie.De shakuhachi solo van de Japans-Deense fluitist Kojiro Umezaki brengt de vlucht en wedergeboorte van de Simurgh tot leven.

Hein Zeillemaker