Geen leer, geen traditie, geen leerling en geen leraar

Een impressie van een onderzoek

Bij verschillende geloofsgemeenschappen en spirituele tradities ben ik in de leer geweest, waarna ik uiteindelijk het boeddhisme omarmde, eerst het Tibetaans boeddhisme en later zen.

Ik was als beginner gefascineerd en nieuwsgierig, zen sprak mij vooral aan vanwege z’n eenvoud. Die voorkeur zal wel te maken hebben met mijn protestantse achtergrond.

Als ijverige student zette ik me met de nodige discipline volledig in. Ik volgde weekenden, deed sesshins, legde geloften af en kreeg nieuwe namen.

Dat er een lange weg voor me lag, daarvan was ik me terdege bewust – wat ook wel aantrekkelijk was, het schept structuur en richting.

Je bent steeds op weg naar een zekere verbetering van jezelf en de wereld. Dat is hoopvol, het zou best wel eens kunnen dat aan het einde van de reis je leven op een dag geheel volmaakt zal zijn.

Ik werd geïnspireerd door de naam die ik van Osho kreeg: Dhyan Kundan (wat zoveel betekent als ‘gouden meditatie’), en door de ervaring van magische momenten waarop meditatie zomaar gebeurde.

Meditatie werd de leidraad in mijn leven. Bij zen is meditatie de belangrijkste beoefening, waarbij je een houding aanneemt die is voorgeschreven: het zitten op een kussentje is de basis van bijna alle vormen van meditatie.

Toch ontstond er in de loop van de tijd verzet tegen de formele aspecten en de rituelen. Wat eerst een zekere houvast gaf, veranderde al meer in een afkeer.

Ik weet dat als je zoiets tegenkomt, dit juist materiaal kan zijn voor de beoefening. Elk nadeel heeft zo zijn voordeel. Er heerst ook de opvatting dat je uiteindelijk al die formaliteit moet zien als een spel. Maar dat spel wordt toch wel heel serieus opgevat …

In werkelijkheid was ik aan het imiteren om iets te bereiken waar ik mijn best voor moest doen. Deze inspanning leverde verdeeldheid en angst op.

Tegelijkertijd deed ook mijn lichaam een duit in het zakje, het werd voor mij al moeilijker om in een goede meditatie houding te zitten, zoals ik dat jaren gewend was.

Wat nu te doen?

“De waarheden die anderen je vertellen en de rituelen die je imiteert zijn uiteindelijk niet van belang, maar de ontdekking die je doet door zelfonderzoek.”

Het moment was aangebroken om een ‘mindfulness’-training te gaan volgen.

Hier staat het cultiveren van opmerkzaamheid centraal, met thema’s als acceptatie en compassie, en leren van moment tot moment zonder oordeel opmerken wat zich voordoet.

De spiegel werd langzaam helder. Ik heb mijn onrust gezien, mijn vastklampen, en het weinige aan compassie.

Niko Sensei heeft het goed gezien toen hij mij de naam Jiho gaf, wat ‘aroma van compassie’ betekent.

Wilde ik vrede kunnen sluiten met al die ‘onvolmaaktheden’, dan zal ik eerst terug moeten keren naar mijzelf: zelfcompassie dus. Dat was het begin van een verschuiving.

Zelfcompassie is net zo belangrijk als ademhalen; het geeft je bestaansrecht, het creëert ruimte en er ontstaat vertrouwen.

“Als je jezelf onvoorwaardelijk kunt liefhebben dan kun je het hele universum onvoorwaardelijk liefhebben.”

Inmiddels had ik de formele beoefening al los gelaten en dat voelde als een bevrijding. Ik hoef me geen zorgen te maken over wat ik ‘zou moeten’ doen, de uiteindelijke werkelijkheid wordt door niets tot stand gebracht.

Wat is het juiste pad? Dat beoogt al dat er een doel moet zijn, en er is geen doel. Al mijn leraren hebben mij laten zien dat mijn geluk niet in een leer te vinden is!

Zen heb ik niet in de steek gelaten en zen heeft mij niet in de steek gelaten. Zen strekt zich immers uit in het alledaagse leven – niets bijzonders dus.

“Door oefeningen te doen vind je geen houvast, en het is niet nodig gebeden van anderen uit je hoofd te leren.”

Meditatie is moeiteloos beschikbaar in gewoon stil zijn, zonder ook maar enige interpretatie: luisteren naar het tikken van de klok, de vogels horen zingen of een kop koffie drinken.

Er is nu een groeiend vertrouwen in de eenvoud van wat is.

In het aanwezig zijn bij wat er op dit moment is, bij vreugde of verdriet, openbaart zich een geweldige vrijheid.

Dhyan Jager, juli 2013

                                                   

Meditatie kent geen enkele repetitie;

het is zijn van moment tot moment.

Vimala Thakar